Azərbaycan musiqisini dinləyən, şer və qəzəllərini oxuyan, Azərbaycan rəssamlarının sənət əsərlərinə tamaşa edən, nəqqaşlıq, misgərlik kimi sənətkarlıq nümunələri ilə tanış olan hər bir kəs özünü sanki sehrli bir dünyada hiss edir. Bu da təsadüfi deyil. Azərbaycanın qədim milli-mənəvi dəyərləri, təbiətinin füsunkarlığı sanki musiqiyə, sənət əsərlərinə hopub. Azərbaycan incəsənəti təbiəti kimi rəngarəng, dolğun və zəngindir. Qədim milli-mənəvi dəyərləri, ənənələrini özündə yaşadan Azərbaycan bu gün dünyada müxtəlif sivilizasiyaların qovşağı kimi tanınır.
Teatr
Azərbaycanda teatr sənətinin kökləri xalqın fəaliyyəti, məişəti, şənlik və toy ənənələri ilə bağlıdır. “Novruz” mərasiminin mühüm epizodunu təşkil edən “Kosa-kosa” oyunu əsl teatr nümunəsidir. Burada ardıcıl süjet, dramatik hərəkət, həmçinin xüsusi paltar geyinən, maska taxan aktyor var. Elə professional Azərbaycan teatrının təşəkkülündə də xalq teatrı əhəmiyyətli rol oynayib.
Azərbaycanda professional teatrın tarixi 1873-cü ildən başlayır. Həmin il martın 10-da Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabi və Nəcəf bəy Vəzirovun təşəbbüsü ilə bir qrup həvəskarlardan ibarət dəstə böyük mütəfəkkir, milli dramaturgiyanın banisi Mirzə Fətəli Axundovun “Lənkəran xanın vəziri” və “Hacı Qara” komediyalarını səhnəyə hazırladılar. Bununla da Azərbaycan teatrının bünövrəsi qoyuldu.
Gələcəkdə dünya dramaturgiyasının şah əsərləri ilə yanaşı, Azərbaycan teatrının repertuarı Hüseyn Cavid, Nəriman Nərimanov, Əbdülrəhim bəy Haqverdiyev, Cəlil Məmmədquluzadə, Nəcəf bəy Vəzirov, Mir Cəlal Paşayev, Bəxtiyar Vahabzadə, Nəbi Xəzri, İlyas Əfəndiyev kimi ədəbi nəhənglərin əsərləri ilə zənginləşdi.
Hazırda Azərbaycanda öz repertuarı ilə seçilən 23 teatr var. Azərbaycanın tolerant bir ölkə olması ölkənin mədəni həyatında da özünü büruzə verir və hazırda ləzgi, rus dillərində teatrlar da fəaliyyət göstərir.
Kino
2 avqust 1898-ci il. Azərbaycan kino salnaməsi bu tarixdən başlayır. İlk kinoseansda tamaşaçılara ssenari müəllifi, rejissor, fotoqraf və nasir Aleksandr Mişonun lentə aldığı “Bibiheybətdə neft fontanı yanğını”, “Balaxanıda neft fontanı”, “Şəhər bağında xalq gəzintisi”, “Qafqaz rəqsi” xronika süjetləri və “İlişdin” adlı bədii kinosüjet təqdim olunmuşdu.
1916-cı ildə yazıçı İbrahim bəy Musabəyovun əsəri əsasında rejissorlar Boris Svetlov və Qriqori Lemberq “Neft və milyonlar səltənətində” adlı ilk tammetrajlı bədii filmi lentə almışdılar. Bu cütlük öz yaradıcılıq tandemini həmin dövrdə ekranlara çıxaran “Arvad” və “Yeni tərzdə köhnə əhvalat” ilk tammetrajlı bədii filmlərində də davam etdirmişdilər.
“Neft və milyonlar səltənətində” filminin dəyərini artıran xüsusi bir cəhəti qeyd etmək yerinə düşərdi. Çünki bu filmdə həmin dövrün məşhur teatr nəhəngləri Hüseyn Ərəblinski, Mirmahnud Kazımovski, görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu və tarzən Qurban Pirimov çəkilmişdi.
Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası əsasında eyniadlı ilk kinokomediya da elə bu dövrdə meydana gəlib. Azərbaycan kinosunun səssiz mərhələsində bu əsəri ekranlaşdırmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndi. Lakin əsərin 1945 və 1965-ci ildə ekranlara çıxan səsli versiyaları keçmiş Sovet məkanında ən çox kassa gəliri əldə edən film olub. 1945-ci ildə çəkilən “Arşın mal alan” filmi Sovet ekranında uzun illər nümayiş olunan xarici ölkə filmlərinin arasından “100 sevimli film” sırasında “Qızıl siyahı”ya daxil edilib.
1925-ci ildə ilk Azərbaycan detektiv filmi olan “Əvəz-əvəzə” (rejissor Aleksandr Litvinov) ekrana gəlir. Azərbaycanın ilk milli kinorejissoru kimi isə Abbas Mirzə Şərifzadə “Bismillah” filminə quruluş verib.
Dünyada səsli filmlərin çəkilişlərinin geniş vüsət aldığı dövrdə Azərbaycan kinosu da sükutdan xilas oldu. 1936-cı ildə ilk səsli “Mavi dəniz sahilində” filmi (filmin rejissoru Boris Barnet, operatoru Mixail Kirillov) ekranlara çıxdı.
1956-cı ildə kinosevərlər ilk dəfə “O olmasın, bu olsun” filmini rəngli kadrlarda izlədilər. Filmi Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin və milli operanın banisi Üzeyir Hacıbəylinin eyniadlı komediyası əsasında rejissor Hüseyn Seyidzadə, operator Əlisəttar Atakişiyev lentə almışdı.
İncəsənət
Azərbaycan ərazisində e.ə. VIII-V əsrlərdən qalmış Qobustan qayaüstü təsvirləri, Kəlbəcər rayonunun Zalxa gölü ətrafında Ayıçınqılı və Pəriçınqıl dağlarındakı Tunc dövrünün başlanğıcına (e.ə. 3-cü minillik) aid rəsmlər, Ordubad şəhərindən şimalda Gəmiqaya dağlarındakı qayaüstü rəsmlər təsviri sənətin qədimliyindən xəbər verir. Təkcə Qobustanda 4000-dən çox petroqlif, yəni daş üzərində oyma texnikası əsasında çəkilmiş qayaüstü rəsmlər aşkarlanıb.
Təsviri sənətin qədim nümunələri arasında dulusçuluq, daş və metal məmulatlarını bəzəyən dekorativ naxışlar, rəsmlər, qabartmalar (relyef təsvirlər), heykəllər üstünlük təşkil edir. Bu sırada Naxçıvan, Xocavənd, Gədəbəy, Ürmiya gölü, Qarabağ ərazisindən tapılan kürə formalı qab, ikibaşlı maral fiquru, üzərində 5 fantastik heyvan təsviri cızılmış tunc qab, aypara şəklində qızıl yaxalıq, qızıl cam, keramik qablar öz zərifliyi, bədii kamilliyi ilə göz oxşayır.
Mingəçevirdən, Şamaxıdan tapılmış dekorativ qablar, piyalələr, qadın bəzək əşyaları Azərbaycanda qədim vaxtlardan şüşə istehsalının mövcudluğunu sübuta yetirir. Həkkaklıq və heykəltəraşlıq nümunələri Albaniya dövrü sənətində geniş yayılmışdır. Bu dövrün ən kamil heykəltaraşlıq nümunəsi Mingəçevir məbədinin (5-6 əsrlər) daş kapitelinin səthində müqəddəs dirilik ağacının sol və sağında üz-üzə dayanmış iki tovuz quşunun qabartma təsviridir.
Şəki, Şuşa, Quba, Ordubad, Lahıcda, eləcə də digər şəhər və yaşayış məskənlərində saxlanılan monumental divar rəsmləri xalq yaradıcılığı ənənələri ilə sıx bağlıdır. Şəki Xan Sarayı, eləcə də bir çox bölgələrdə divar rəsmləri həmin dövrdə yaşayıb yaradan sənətkarların ustalığından xəbər verir.
Azərbaycan qədim zamanlardan bəri təsviri sənət əsərləri ilə yanaşı, xalq sənətinin bir qolu olan memarlıq əsərləri ilə də zəngindir. Bakıdakı Qız Qalası və Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi, memar Əcəminin Naxçıvanda yaratdığı Möminə xatın və Yusif ibn Küseyir türbələri, Şuşadakı Pənahəli xanın sarayı, Natəvanın evi, Şəki xanları sarayının divarındakı rəsmlər və digərləri memarlıq sənətinin nadir inciləridir.
Bu gün Azərbaycan rəssamlarının, heykəltəraşlarının əsərləri dünyada tanınır və sərgilənir. Əzim Əzimzadə, Səttar Bəhlulzadə, Maral Rəhmanzadə, Tahir Salahov, Toğrul Nərimanbəyov, Ömər Eldarov və digər tanınmış rəssam və heykəltəraşlar yaratdıqları əsərlərlə Azərbaycan sənətini zənginləşdirirlər. Yeri gəlmişkən, UNESCO-nun 2009-cu ili Səttar Bəhlulzadə ili elan etməsi beynəlxalq aləmdə Azərbaycan təsviri sənətinin təqdir olunması kimi qəbul edilir.
Müasir boyakarlıq sənətində mənzərə janrının yaradıcısı, rəssam, qrafik Səttar Bəhlulzadənin əsərləri Parisin, Neapolun, Vyananın, Havananın, Berlinin, Dəməşqin, Beyrutun, Bağdadın sərgi salonlarında nümayiş olunub.
Ümumiyyətlə, bu gün Londonun Viktoriya və Albert, Parisin Luvr, Vaşinqtonun Metropoliten, Vyananın, Romanın, Berlinin, İstanbulun, Tehranın, Qahirənin zəngin muzey kolleksiyalarına baxarkən orada Təbriz, Naxçıvan, Gəncə, Qazax, Quba, Bakı, Şəki, Şamaxı və Qarabağ ustalarının bacarıqlı əlləri ilə yaradılmış sənət nümunələrini görmək olar.
Xalçalar
Azərbaycan xalçaları 2010 –cu ilin noyabrından etibarən UNESCO-nun “Qeyri-maddi Mədəni İrs” siyahısında qorunur. Azərbaycanda hələ qədim dövrlərdə ipək, qızıl, gümüş saplardan xalçalar toxunurdu. Arxeoloji materiallara əsasən Azərbaycanda xalçaçılıqla hələ tunc dövründən (e.ə II minillik) məşğul olmuşlar. Bu barədə Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont, Musa Kalankatlı kimi dünya tarixçiləri də məlumat vermişlər.
Azərbaycan xalçaları xovlu və xovsuz olur. Xovsuz xalçalar öz toxunma üsuluna, kompozisiya quruluşuna, ornament zənginliyinə və rəng koloritinə görə bir-birindən fərqlənən 8 növə bölünür: Palaz, Cecim, Ladı, Kilim, Şəddə, Vərni, Zili, Sumax.
Xalça sənəti coğrafi mövqeyinə görə şərti olaraq 7 məktəbə (Quba, Abşeron, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz) ayrılır. Bunların hər biri coğrafi mövqeyinə, naxış, kompozisiya, rəng həlli və texniki xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir.
Musiqi
Azərbaycanda musiqi haqqında ilk məlumatlar arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən bir sıra abidələr, Qobustan (e.ə. XVIII-III minilliklər) və Gəmiqaya (e.ə. III-I minilliklər) qayaüstü rəsmlərindən alınıb. Açıq səma altında muzeyə çevrilən Qobustan ərazisində qeyri-adi “çalğı alətləri”–güclü səslər verən və hər biri ayrı tembrə malik olan daşlar keçmişdən dəyərli xatirə kimi bu gün də qorunur.
Azərbaycan muğamı 2003-cü ildə UNESCO tərəfindən bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi irsinin şah əsərlərindən biri elan olunub. Muğam mənalı söz və musiqinin vəhdətindən yaranan ecazkar kompozisiya, bitkin və kamil sənət əsəridir. Azərbaycanda 7 əsas, 3 köməkçi muğam var. Əsas muğamlar “Rast”, “Şur”, “Segah”, “Çahargah”, “Bayatı-Şiraz”, “Şüştər” və “Humayun”, köməkçi muğamlar isə “Şahnaz”, “Sarənc” və “2-ci növ Çahargah”dır.
Muğamlar ifaçıdan xüsusi boğaz texnikası və geniş səs diapazonu tələb edir. Muğam sənəti Azərbaycan musiqisini zənginləşdirərək, ona yeni janrlar gətirmişdir.
Üzeyir Hacıbəylinin muğam-operaları, Vaqif Mustafazadənin muğam-cazı, Aqşin Əlizadə və Nəriman Məmmədovun muğam sonataları, Fikrət Əmirov, Niyazi, Süleyman Ələsgərov, Nazim Əliverdibəyovun xor və simfonik muğamları Şərq və Qərb musiqi ənənələri əsasında meydana gələn olduqca maraqlı və nadir eksperimentlərdir.
Azərbaycanda opera sənəti keçən əsrin əvvəllərində təşəkkül tapmağa başlayıb.
Azərbaycanda opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin H.Z.Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və müsəlman Şərqinin ilk opera əsəri olan “Leyli və Məcnun”u ilə qoyulub.
Azərbaycan musiqisinin digər qolunu isə tamamilə fərqli quruluşa və ifaçılıq vərdişlərinə sahib olan aşıq sənəti təşkil edir. Kiçik bir tamaşanı xatırladan aşıq sənəti çoxşaxəli şifahi xalq yaradıcılığının bir istiqamətidir. Orada xalqın sadə istək və arzuları, sevgi və qəhrəmanlıq hissləri bədii əksini tapır. Aşıqlar həm də ən yaxşı səyyahlardır. Eldən-elə dolaşan sənətkarlar gördüklərini, eşitdiklərini, başlarına gələn ən maraqlı hadisələri nəzmə çəkərək dastanlara çeviriblər. “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Tahir və Zöhrə” və digər dastanlar da belə yaranıb.
Azərbaycan bəstəkarları, xüsusilə Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev öz yaradıcılığında aşıq musiqisinin səxavətindən dönə-dönə yararlanıblar. Azərbaycanın aşıq sənəti UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir.[:en]Everyone who listens to Azerbaijani music, reads poems and gossips, watches Azerbaijani artists’ works, and learns about such arts as painting and copper, feels in a magical world. This is not accidental. The ancient national and spiritual values of Azerbaijan, the enchantment of nature, as if it were music and art. Azerbaijani art is as colorful, rich and rich as the nature. In keeping with its ancient national-spiritual values and traditions, Azerbaijan is known today as the junction of various civilizations around the world.
Theater
The roots of theatrical art in Azerbaijan are related to the activities of the people, their livelihoods, festivals and wedding traditions. The “Kosa-Kosa” game, which forms an important episode of the “Novruz” ceremony, is a true theatrical example. Here’s a sequel plot, dramatic action, and a mask-wearing actor. Folk theater played an important role in the creation of such a professional Azerbaijani theater.
The history of professional theater in Azerbaijan dates back to 1873. At the initiative of Hasan bey Zardabi and Najaf bey Vezirov, the founder of the Azerbaijani press, on March 10, a group of amateurs made the comedy “Lankaran khan” and “Haji Kara” by Mirza Fatali Akhundov, the founder of the national drama. Thus, the foundation of the Azerbaijani theater was laid.
In addition to the masterpieces of world drama, the repertoire of the Azerbaijani theater includes Huseyn Javid, Nariman Narimanov, Abdulrahim bey Hagverdiyev, Jalil Mammadguluzadeh, Najaf bey Vazirov, Mir Jalal Pashayev, Bakhtiyar Vahabzadeh,
At present there are 23 theaters in Azerbaijan with their repertoire. The fact that Azerbaijan is a tolerant country is also reflected in the cultural life of the country, and currently there are theaters in Lezghian and Russian languages.
Film
August 2, 1898 The Azerbaijani film chronicle dates back to this date. The first film was presented to the audience by screenwriter, director, photographer and illustrator Chronicle of “Oil Fountain in Bibiheybat”, “Oil Fountain in Balakhani”, “Walking in the City Gardens”, “Caucasus Dance” and “Ilyushdin”. .
In 1916, directors Boris Svetlov and Grigori Lemberg, based on the work of writer Ibrahim bey Musabeyov, made their first full-length feature film in the Kingdom of Oil and Millions. The pair continued their creative tandem in their first full-length feature films, “Wife” and “The New Story,” which was then released on screen.
It would be worth mentioning a special aspect that increases the value of the movie “The Kingdom of Oil and Millions.” Because in this film the famous theater giants of the time were Hussein Arablinski, Mirmahnud Kazimovowski, prominent singer Jabbar Garyagdioglu and style Kurban Pirimov.
The first film of the same origin based on the operetta “Arshin mal alan” by U. Hajibeyli also appeared at that time. Attempts to screen this work in the silent phase of Azerbaijani cinema have failed. However, sound versions of the work, which appeared on screens in 1945 and 1965, were the highest-grossing film in the former Soviet Union. The film “Arshin Mal Alan”, shot in 1945, was included in the “Golden List” of the “100 favorite movies” among the many foreign films on the Soviet screen.
In 1925, the first Azerbaijani detective movie, “Replacement” (directed by Alexander Litvinov) appears on screen. As the first national filmmaker in Azerbaijan, Abbas Mirza Sharifzade made the film “Bismillah”.
Azerbaijan’s cinema has escaped silence in the midst of the widespread shooting of sound films around the world. In 1936, the first soundtrack to the Blue Sea (film directed by Boris Barnet, cameraman Michael Kirillov) appeared on the screens.
In 1956, the filmmakers first watched the film “Let It Be It” in colorful scenes. The film was filmed by director Huseyin Seyidzade and cameraman Alakattar Atakishev based on the same comedy by Uzeyir Hajibeyli, the founder of Azerbaijani professional music and national opera.
Art
In the territory of Azerbaijan Gobustan rock paintings dating from the VIII-V centuries, paintings from the beginning of the Bronze Age (3rd millennium BC) on the Ayikingqili and Perichinkyl Mountains, near the Zalxa Lake of Kalbajar, to the Gamigima rock north of Ordubad. In Gobustan alone, more than 4,000 petroglyphs, that is, rock paintings based on stone carving techniques, were discovered.
Among the ancient examples of fine arts are pottery, decorative ornaments, paintings, reliefs, sculptures, sculptures of stone and metal. Among them are Nakhchivan, Khojavand, Gadabay, Lake Urmiya, globe-shaped dishes found in the territory of Garabagh, double-shaped reindeer, bronze plates with 5 fantastic animal drawings, golden collars, golden glass, ceramic vessels with their elegance and beauty.
Decorative dishes, cups, and ornaments found in Mingachevir and Shamakhi prove the existence of glass production in Azerbaijan since ancient times. Patterns of sculpture and sculpture are widely used in the art of the Albanian period. The most perfect example of this period is the depiction of two peacock birds standing on the left and right of the sacred tree on the surface of the stone capital of the Mingachevir temple (5th-6th centuries).
Monumental wall paintings in Sheki, Shusha, Guba, Ordubad, Lahij, and other cities and settlements are closely linked to folk art traditions. The Sheki Khan Palace, as well as many areas, show the mastery of artists who lived and created the wall at that time.
Azerbaijan is enriched with ancient fine arts and architectural works that have been a part of folk art since ancient times. The Maiden Tower and Shirvanshahs Palace Complex in Baku, the architectural letter from the architect Ajami to Nakhchivan and the tombs of Yusuf ibn Küseyir, the Panahali khan’s palace in Shusha, the paintings on the wall of the Sheki khan’s palace and many others are rare.
Today, the works of Azerbaijani artists and sculptors are known and exhibited around the world. Azim Azimzade, Sattar Bahlulzade, Maral Rahmanzadeh, Tahir Salahov, Togrul Narimanbekov, Omar Eldarov and other famous artists and sculptors enrich the art of Azerbaijan. By the way, UNESCO’s announcement of 2009 as the year of Sattar Bahlulzadeh is regarded as an appreciation of Azerbaijani fine arts internationally.
Works of landscape genre creator, painter and graphic artist Sattar Bahlulzade are displayed in exhibition halls in Paris, Naples, Vienna, Havana, Berlin, Damascus, Beirut, and Baghdad.
In general, today, Victoria and Albert in London, Louvre in Paris, Washington Metro, Vienna, Rome, Berlin, Istanbul, Tehran, Cairo look at the rich museums of Tabriz, Nakhchivan, Ganja, Gazakh, Guba, Baku, Sheki and Shamakhi. examples of handmade art.
Carpets
Azerbaijani carpets have been included in the UNESCO Intangible Cultural Heritage List since November 2010. In ancient times, carpets from silk, gold, and silver threads were woven in Azerbaijan. According to archaeological materials, carpet weaving in Azerbaijan has been engaged in Bronze Age (II millennium BC). This has been reported by world historians such as Herodotus, Claudius Elian, Xenofont, and Moses Kalankatli.
Azerbaijani carpets are slippery and non-woven. Weaving carpets are divided into 8 different types: Palaz, Cecim, Lad, Kilim, Shade, Varni, Zili, Sumax.
The geography of carpet art is divided into seven schools (Guba, Absheron, Shirvan, Ganja, Gazakh, Karabakh, Tabriz). Each of them differs by its geographical location, pattern, composition, color resolution and technical specifications.
Music
The earliest information about music in Azerbaijan was derived from archaeological excavations, rock figures from Gobustan (18th-3rd millennium BC) and Gamigaya (III-I millennium BC). In Gobustan, which has become a museum in the open air, unusual “musical instruments” – stones that give a powerful sound and each with a different timbre, are still preserved today as a valuable memory.
Azerbaijani mugham was declared by UNESCO in 2003 as one of the masterpieces of the oral and intangible heritage of mankind. Mugam is a marvelous composition, a plant and a perfect work of art, inspired by the unity of meaningful words and music. There are 7 main and 3 auxiliary mughams in Azerbaijan. The main mugams are “Rast”, “Shur”, “Segah”, “Chahargah”, “Bayati-Shiraz”, “Shushtar” and “Humayun”, and auxiliary mugams “Shahnaz”, “Saranj” and “2nd type”. is.
The mugams require a special throat technique and a wide range of sound from the performer. Mugam’s art enriched Azerbaijani music and brought it new genres.
The musicians of Uzeyir Hajibeyli, the mugam and jazz singers of Vagif Mustafazadeh, the mugam sonatas of Akshin Alizadeh and Nariman Mammadov, the chorus and the symphonic singer-songwriters of the chorus and symphonic singers.
Opera art began to emerge in Azerbaijan at the beginning of the last century.
The basis of opera art in Azerbaijan was laid on January 12, 1908 by Leyli and Majnun, which was staged at Uzeyir Hajibeyli’s H.Z Tagiyev Theater and was the first Muslim Eastern opera.
Another piece of Azerbaijani music is ashug art with a completely different structure and singing skills. The ashug art, reminiscent of a small performance, is a facet of multi-faceted oral folk art. It is an artistic expression of the simple desires and wishes of the people, the feelings of love and heroism. Ashigs are also the best travelers. The artisans, who have been walking around, have transformed what they saw, heard and heard, the most interesting events. Such epics as “Abbas and Gulgaz”, “Ashig Karib”, “Original and Kerem”, “Tahir and Zohra” and others.
Azerbaijani composers, especially Uzeyir Hajibeyli and Gara Garayev, have benefited from the generosity of ashug music in their creations. Azerbaijani ashug art is included in the UNESCO Representative List of Intangible Cultural Heritage.[:ru]Каждый, кто слушает азербайджанскую музыку, читает стихи и сплетни, смотрит работы азербайджанских художников и узнает о таких искусствах, как живопись и медь, чувствует себя в волшебном мире. Это не случайно. Древние национальные и духовные ценности Азербайджана, очарование природы, как будто это музыка и искусство. Азербайджанское искусство такое же красочное, богатое и богатое, как и природа. В соответствии со своими древними национально-духовными ценностями и традициями, Азербайджан сегодня известен как соединение различных цивилизаций по всему миру.
Tеатр
Корни театрального искусства в Азербайджане связаны с деятельностью людей, их средствами к существованию, фестивалями и свадебными традициями. Игра «Коса-Коса», которая является важным эпизодом церемонии «Новруз», является настоящим театральным примером. Вот продолжение сюжета, драматическое действие и актер в маске. Народный театр сыграл важную роль в создании такого профессионального азербайджанского театра.
История профессионального театра в Азербайджане восходит к 1873 году. По инициативе основателя азербайджанской прессы Хасана бека Зардаби и Наджафа бека Везирова 10 марта группа любителей сняла комедии «Ленкорань хан» и «Гаджи Кара» Мирзы Фатали Ахундова, основателя национальной драмы. Таким образом, фундамент азербайджанского театра был заложен.
Помимо шедевров мировой драмы в репертуаре азербайджанского театра есть Гусейн Джавид, Нариман Нариманов, Абдулрахим бек Хагвердиев, Джалил Мамедгулузаде, Наджаф бек Вазиров, Мир Джалал Пашаев, Бахтияр Вахабзаде,
В настоящее время в Азербайджане имеется 23 театра с репертуаром. Тот факт, что Азербайджан является толерантной страной, также отражен в культурной жизни страны, и в настоящее время есть театры на лезгинском и русском языках.
Дерево
2 августа 1898 г. Азербайджанская кинохроника восходит к этой дате. Первый фильм был представлен зрителям сценаристом, режиссером, фотографом и иллюстратором. Хроника «Нефтяной фонтан в Бибихейбате», «Нефтяной фонтан в Балаханах», «Прогулка по городским садам», «Кавказский танец» и «Ильюшдин». ,
В 1916 году режиссеры Борис Светлов и Григорий Лемберг, основанные на творчестве писателя Ибрагима бека Мусабекова, сняли свой первый полнометражный художественный фильм в «Царстве нефти и миллионов». Пара продолжила свой творческий тандем в своих первых полнометражных художественных фильмах «Жена» и «Новая история», которые затем были выпущены на экран.
Стоит упомянуть особый аспект, который повышает ценность фильма «Королевство нефти и миллионы». Потому что в этом фильме известными театральными гигантами того времени были Хусейн Араблинский, Мирмахнуд Казимововский, выдающийся певец Джаббар Гарягдиоглу и стиль Курбан Пиримов.
Первый фильм того же происхождения по мотивам оперетты «Аршин мал алан» У. Гаджибейли также появился в то время. Попытки показать эту работу в молчаливой фазе азербайджанского кинематографа провалились. Однако звуковые версии произведения, появившиеся на экранах в 1945 и 1965 годах, были самым кассовым фильмом в бывшем Советском Союзе. Фильм «Аршин мал алан», снятый в 1945 году, был включен в «Золотой список» «100 любимых фильмов» среди многих зарубежных фильмов на советском экране.
В 1925 году на экране появляется первый азербайджанский детективный фильм «Замена» (режиссер Александр Литвинов). Будучи первым национальным кинематографистом в Азербайджане, Аббас Мирза Шарифзаде снял фильм «Бисмиллах».
Азербайджанское кино избежало молчания во время широко распространенной съемки звуковых фильмов по всему миру. В 1936 году на экраны вышел первый саундтрек к Синему морю (фильм режиссера Бориса Барнета, оператора Михаила Кириллова).
В 1956 году создатели фильма впервые посмотрели фильм «Пусть будет так» в красочных сценах. Фильм снят режиссером Гусейном Сеидзаде и оператором Алакаттаром Атакишевым по одноименной комедии Узеира Гаджибейли, основателя азербайджанской профессиональной музыки и национальной оперы.
искусство
На территории Азербайджана Наскальные рисунки Гобустана, датируемые VIII-V веками, картины начала бронзового века (III тысячелетие до н.э.) на горах Айыккили и Перичинкил, недалеко от озера Залкса в Кельбаджаре, на скале Гамигима к северу от Ордубада. Только в Гобустане было обнаружено более 4000 петроглифов, то есть наскальных рисунков, основанных на технике резьбы по камню.
К числу древних образцов изобразительного искусства относятся керамика, декоративные орнаменты, картины, рельефы, скульптуры, скульптуры из камня и металла. Среди них Нахчыван, Ходжаванд, Гадабай, Озеро Урмия, блюда в форме шара, найденные на территории Карабаха, двойные олени, бронзовые тарелки с 5 фантастическими рисунками животных, золотые ошейники, золотое стекло, керамические сосуды с их элегантностью и красотой.
Декоративные блюда, чашки и украшения, найденные в Мингячевире и Шамахах, доказывают существование стекольного производства в Азербайджане с древних времен. Узоры скульптуры и скульптуры широко используются в искусстве албанского периода. Самый совершенный пример этого периода – изображение двух птиц-павлинов, стоящих слева и справа от священного дерева на поверхности каменной столицы храма Мингячевир (V-VI века).
Монументальные настенные росписи в Шеки, Шуше, Губе, Ордубаде, Лагидже и других городах и поселках тесно связаны с традициями народного творчества. Дворец Шеки-хана, а также многие районы демонстрируют мастерство художников, которые жили и создавали стену в то время.
Азербайджан обогащен древним изобразительным искусством и архитектурными произведениями, которые были частью народного творчества с древних времен. Девичья башня и дворцовый комплекс Ширваншахов в Баку, архитектурное письмо от архитектора Аджами Нахчывану и гробницы Юсуфа ибн Кусейра, дворец Панахали хана в Шуше, картины на стене дворца Шекинского хана и многие другие встречаются редко.
Сегодня работы азербайджанских художников и скульпторов известны и выставляются по всему миру. Азим Азимзаде, Саттар Бахлулзаде, Марал Рахманзаде, Таир Салахов, Тогрул Нариманбеков, Омар Эльдаров и другие известные художники и скульпторы обогащают искусство Азербайджана. Кстати, объявление ЮНЕСКО 2009 года Годом Саттара Бахлулзаде считается признанием азербайджанского изобразительного искусства во всем мире.
Работы создателя пейзажного жанра, живописца и графика Саттара Бахлулзаде представлены в выставочных залах Парижа, Неаполя, Вены, Гаваны, Берлина, Дамаска, Бейрута и Багдада.
В общем, сегодня Виктория и Альберт в Лондоне, Лувр в Париже, Вашингтонское метро, Вена, Рим, Берлин, Стамбул, Тегеран, Каир смотрят на богатые музеи Тебриза, Нахчывана, Гянджи, Газаха, Губы, Баку, Шеки и Шамахи. примеры искусства ручной работы.
ковры
Азербайджанские ковры были включены в Список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО с ноября 2010 года. В древние времена ковры из шелковых, золотых и серебряных нитей были сотканы в Азербайджане. Согласно археологическим материалам, ковроткачество в Азербайджане было занято в бронзовом веке (II тысячелетие до нашей эры). Об этом сообщают такие мировые историки, как Геродот, Клавдий Элиан, Ксенофонт и Моисей Каланкатли.
Азербайджанские ковры скользкие и нетканые. Ткацкие ковры делятся на 8 разных типов: палаз, цецим, лад, килим, шейд, варни, зили, сумакс.
География коврового искусства делится на семь школ (Губа, Абшерон, Ширван, Гянджа, Газах, Карабах, Тебриз). Каждый из них отличается своим географическим положением, рисунком, композицией, цветовым разрешением и техническими характеристиками.
музыка
Самая ранняя информация о музыке в Азербайджане была получена из археологических раскопок, наскальных рисунков из Гобустана (XVIII-III тысячелетия до н.э.) и Гамигая (III-I тысячелетия до н.э.). В Гобустане, который стал музеем под открытым небом, необычные «музыкальные инструменты» – камни, дающие мощный звук и каждый с разным тембром, до сих пор хранятся как ценные воспоминания.
Азербайджанский мугам был объявлен ЮНЕСКО в 2003 году одним из шедевров устного и нематериального наследия человечества. Мугам – это чудесная композиция, растение и совершенное произведение искусства, вдохновленные единством значимых слов и музыки. В Азербайджане 7 основных и 3 вспомогательных мугама. Основными мугамами являются “Раст”, “Шур”, “Сегах”, “Чахарга”, “Баяти-Шираз”, “Шуштар” и “Хумаюн”, а также вспомогательные мугамы “Шахназ”, “Сарандж” и “2-й тип”. есть.
Мугамы требуют от исполнителя особой техники горла и широкого спектра звука. Искусство Мугама обогатило азербайджанскую музыку и принесло ей новые жанры.
Музыканты Узеира Гаджибейли, мугамные и джазовые певцы Вагифа Мустафазаде, мугамные сонаты Акшина Ализаде и Наримана Мамедова, хор и симфонические певцы-авторы хора и симфонических певцов.
Оперное искусство стало появляться в Азербайджане в начале прошлого века.
Основа оперного искусства в Азербайджане была заложена 12 января 1908 года Лейли и Меджнуном, которая была поставлена в Театре имени Г.З. Тагиева Узеира Гаджибейли и была первой мусульманской восточной оперой.
Еще одно произведение азербайджанской музыки – ашугское искусство с совершенно другой структурой и навыками пения. Ашугское искусство, напоминающее маленькое представление, является аспектом многогранного устного народного искусства. Это художественное выражение простых желаний и желаний людей, чувств любви и героизма. Ашиги также лучшие путешественники. Ремесленники, которые ходили вокруг, преобразили увиденное, услышанное и услышанное, самые интересные события. Такие эпопеи как «Аббас и Гульгаз», «Ашиг Кариб», «Оригинал и Керем», «Тахир и Зохра» и другие.
Азербайджанские композиторы, особенно Узеир Гаджибейли и Гара Гараев, воспользовались щедростью ашугской музыки в своих творениях. Азербайджанское ашугское искусство включено в Репрезентативный список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО.[:]
[:az]Azərbaycan musiqisini dinləyən, şer və qəzəllərini oxuyan, Azərbaycan rəssamlarının sənət əsərlərinə tamaşa edən, nəqqaşlıq, misgərlik kimi sənətkarlıq nümunələri ilə tanış olan hər bir kəs özünü sanki sehrli bir dünyada hiss edir. Bu da təsadüfi deyil. Azərbaycanın qədim milli-mənəvi dəyərləri, təbiətinin füsunkarlığı sanki musiqiyə, sənət əsərlərinə hopub. Azərbaycan incəsənəti təbiəti kimi rəngarəng, dolğun və zəngindir. Qədim milli-mənəvi dəyərləri, ənənələrini özündə yaşadan Azərbaycan bu gün dünyada müxtəlif sivilizasiyaların qovşağı kimi tanınır.
Teatr
Azərbaycanda teatr sənətinin kökləri xalqın fəaliyyəti, məişəti, şənlik və toy ənənələri ilə bağlıdır. “Novruz” mərasiminin mühüm epizodunu təşkil edən “Kosa-kosa” oyunu əsl teatr nümunəsidir. Burada ardıcıl süjet, dramatik hərəkət, həmçinin xüsusi paltar geyinən, maska taxan aktyor var. Elə professional Azərbaycan teatrının təşəkkülündə də xalq teatrı əhəmiyyətli rol oynayib.
Azərbaycanda professional teatrın tarixi 1873-cü ildən başlayır. Həmin il martın 10-da Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabi və Nəcəf bəy Vəzirovun təşəbbüsü ilə bir qrup həvəskarlardan ibarət dəstə böyük mütəfəkkir, milli dramaturgiyanın banisi Mirzə Fətəli Axundovun “Lənkəran xanın vəziri” və “Hacı Qara” komediyalarını səhnəyə hazırladılar. Bununla da Azərbaycan teatrının bünövrəsi qoyuldu.
Gələcəkdə dünya dramaturgiyasının şah əsərləri ilə yanaşı, Azərbaycan teatrının repertuarı Hüseyn Cavid, Nəriman Nərimanov, Əbdülrəhim bəy Haqverdiyev, Cəlil Məmmədquluzadə, Nəcəf bəy Vəzirov, Mir Cəlal Paşayev, Bəxtiyar Vahabzadə, Nəbi Xəzri, İlyas Əfəndiyev kimi ədəbi nəhənglərin əsərləri ilə zənginləşdi.
Hazırda Azərbaycanda öz repertuarı ilə seçilən 23 teatr var. Azərbaycanın tolerant bir ölkə olması ölkənin mədəni həyatında da özünü büruzə verir və hazırda ləzgi, rus dillərində teatrlar da fəaliyyət göstərir.
Kino
2 avqust 1898-ci il. Azərbaycan kino salnaməsi bu tarixdən başlayır. İlk kinoseansda tamaşaçılara ssenari müəllifi, rejissor, fotoqraf və nasir Aleksandr Mişonun lentə aldığı “Bibiheybətdə neft fontanı yanğını”, “Balaxanıda neft fontanı”, “Şəhər bağında xalq gəzintisi”, “Qafqaz rəqsi” xronika süjetləri və “İlişdin” adlı bədii kinosüjet təqdim olunmuşdu.
1916-cı ildə yazıçı İbrahim bəy Musabəyovun əsəri əsasında rejissorlar Boris Svetlov və Qriqori Lemberq “Neft və milyonlar səltənətində” adlı ilk tammetrajlı bədii filmi lentə almışdılar. Bu cütlük öz yaradıcılıq tandemini həmin dövrdə ekranlara çıxaran “Arvad” və “Yeni tərzdə köhnə əhvalat” ilk tammetrajlı bədii filmlərində də davam etdirmişdilər.
“Neft və milyonlar səltənətində” filminin dəyərini artıran xüsusi bir cəhəti qeyd etmək yerinə düşərdi. Çünki bu filmdə həmin dövrün məşhur teatr nəhəngləri Hüseyn Ərəblinski, Mirmahnud Kazımovski, görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu və tarzən Qurban Pirimov çəkilmişdi.
Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası əsasında eyniadlı ilk kinokomediya da elə bu dövrdə meydana gəlib. Azərbaycan kinosunun səssiz mərhələsində bu əsəri ekranlaşdırmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndi. Lakin əsərin 1945 və 1965-ci ildə ekranlara çıxan səsli versiyaları keçmiş Sovet məkanında ən çox kassa gəliri əldə edən film olub. 1945-ci ildə çəkilən “Arşın mal alan” filmi Sovet ekranında uzun illər nümayiş olunan xarici ölkə filmlərinin arasından “100 sevimli film” sırasında “Qızıl siyahı”ya daxil edilib.
1925-ci ildə ilk Azərbaycan detektiv filmi olan “Əvəz-əvəzə” (rejissor Aleksandr Litvinov) ekrana gəlir. Azərbaycanın ilk milli kinorejissoru kimi isə Abbas Mirzə Şərifzadə “Bismillah” filminə quruluş verib.
Dünyada səsli filmlərin çəkilişlərinin geniş vüsət aldığı dövrdə Azərbaycan kinosu da sükutdan xilas oldu. 1936-cı ildə ilk səsli “Mavi dəniz sahilində” filmi (filmin rejissoru Boris Barnet, operatoru Mixail Kirillov) ekranlara çıxdı.
1956-cı ildə kinosevərlər ilk dəfə “O olmasın, bu olsun” filmini rəngli kadrlarda izlədilər. Filmi Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin və milli operanın banisi Üzeyir Hacıbəylinin eyniadlı komediyası əsasında rejissor Hüseyn Seyidzadə, operator Əlisəttar Atakişiyev lentə almışdı.
İncəsənət
Azərbaycan ərazisində e.ə. VIII-V əsrlərdən qalmış Qobustan qayaüstü təsvirləri, Kəlbəcər rayonunun Zalxa gölü ətrafında Ayıçınqılı və Pəriçınqıl dağlarındakı Tunc dövrünün başlanğıcına (e.ə. 3-cü minillik) aid rəsmlər, Ordubad şəhərindən şimalda Gəmiqaya dağlarındakı qayaüstü rəsmlər təsviri sənətin qədimliyindən xəbər verir. Təkcə Qobustanda 4000-dən çox petroqlif, yəni daş üzərində oyma texnikası əsasında çəkilmiş qayaüstü rəsmlər aşkarlanıb.
Təsviri sənətin qədim nümunələri arasında dulusçuluq, daş və metal məmulatlarını bəzəyən dekorativ naxışlar, rəsmlər, qabartmalar (relyef təsvirlər), heykəllər üstünlük təşkil edir. Bu sırada Naxçıvan, Xocavənd, Gədəbəy, Ürmiya gölü, Qarabağ ərazisindən tapılan kürə formalı qab, ikibaşlı maral fiquru, üzərində 5 fantastik heyvan təsviri cızılmış tunc qab, aypara şəklində qızıl yaxalıq, qızıl cam, keramik qablar öz zərifliyi, bədii kamilliyi ilə göz oxşayır.
Mingəçevirdən, Şamaxıdan tapılmış dekorativ qablar, piyalələr, qadın bəzək əşyaları Azərbaycanda qədim vaxtlardan şüşə istehsalının mövcudluğunu sübuta yetirir. Həkkaklıq və heykəltəraşlıq nümunələri Albaniya dövrü sənətində geniş yayılmışdır. Bu dövrün ən kamil heykəltaraşlıq nümunəsi Mingəçevir məbədinin (5-6 əsrlər) daş kapitelinin səthində müqəddəs dirilik ağacının sol və sağında üz-üzə dayanmış iki tovuz quşunun qabartma təsviridir.
Şəki, Şuşa, Quba, Ordubad, Lahıcda, eləcə də digər şəhər və yaşayış məskənlərində saxlanılan monumental divar rəsmləri xalq yaradıcılığı ənənələri ilə sıx bağlıdır. Şəki Xan Sarayı, eləcə də bir çox bölgələrdə divar rəsmləri həmin dövrdə yaşayıb yaradan sənətkarların ustalığından xəbər verir.
Azərbaycan qədim zamanlardan bəri təsviri sənət əsərləri ilə yanaşı, xalq sənətinin bir qolu olan memarlıq əsərləri ilə də zəngindir. Bakıdakı Qız Qalası və Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi, memar Əcəminin Naxçıvanda yaratdığı Möminə xatın və Yusif ibn Küseyir türbələri, Şuşadakı Pənahəli xanın sarayı, Natəvanın evi, Şəki xanları sarayının divarındakı rəsmlər və digərləri memarlıq sənətinin nadir inciləridir.
Bu gün Azərbaycan rəssamlarının, heykəltəraşlarının əsərləri dünyada tanınır və sərgilənir. Əzim Əzimzadə, Səttar Bəhlulzadə, Maral Rəhmanzadə, Tahir Salahov, Toğrul Nərimanbəyov, Ömər Eldarov və digər tanınmış rəssam və heykəltəraşlar yaratdıqları əsərlərlə Azərbaycan sənətini zənginləşdirirlər. Yeri gəlmişkən, UNESCO-nun 2009-cu ili Səttar Bəhlulzadə ili elan etməsi beynəlxalq aləmdə Azərbaycan təsviri sənətinin təqdir olunması kimi qəbul edilir.
Müasir boyakarlıq sənətində mənzərə janrının yaradıcısı, rəssam, qrafik Səttar Bəhlulzadənin əsərləri Parisin, Neapolun, Vyananın, Havananın, Berlinin, Dəməşqin, Beyrutun, Bağdadın sərgi salonlarında nümayiş olunub.
Ümumiyyətlə, bu gün Londonun Viktoriya və Albert, Parisin Luvr, Vaşinqtonun Metropoliten, Vyananın, Romanın, Berlinin, İstanbulun, Tehranın, Qahirənin zəngin muzey kolleksiyalarına baxarkən orada Təbriz, Naxçıvan, Gəncə, Qazax, Quba, Bakı, Şəki, Şamaxı və Qarabağ ustalarının bacarıqlı əlləri ilə yaradılmış sənət nümunələrini görmək olar.
Xalçalar
Azərbaycan xalçaları 2010 –cu ilin noyabrından etibarən UNESCO-nun “Qeyri-maddi Mədəni İrs” siyahısında qorunur. Azərbaycanda hələ qədim dövrlərdə ipək, qızıl, gümüş saplardan xalçalar toxunurdu. Arxeoloji materiallara əsasən Azərbaycanda xalçaçılıqla hələ tunc dövründən (e.ə II minillik) məşğul olmuşlar. Bu barədə Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont, Musa Kalankatlı kimi dünya tarixçiləri də məlumat vermişlər.
Azərbaycan xalçaları xovlu və xovsuz olur. Xovsuz xalçalar öz toxunma üsuluna, kompozisiya quruluşuna, ornament zənginliyinə və rəng koloritinə görə bir-birindən fərqlənən 8 növə bölünür: Palaz, Cecim, Ladı, Kilim, Şəddə, Vərni, Zili, Sumax.
Xalça sənəti coğrafi mövqeyinə görə şərti olaraq 7 məktəbə (Quba, Abşeron, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz) ayrılır. Bunların hər biri coğrafi mövqeyinə, naxış, kompozisiya, rəng həlli və texniki xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir.
Musiqi
Azərbaycanda musiqi haqqında ilk məlumatlar arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən bir sıra abidələr, Qobustan (e.ə. XVIII-III minilliklər) və Gəmiqaya (e.ə. III-I minilliklər) qayaüstü rəsmlərindən alınıb. Açıq səma altında muzeyə çevrilən Qobustan ərazisində qeyri-adi “çalğı alətləri”–güclü səslər verən və hər biri ayrı tembrə malik olan daşlar keçmişdən dəyərli xatirə kimi bu gün də qorunur.
Azərbaycan muğamı 2003-cü ildə UNESCO tərəfindən bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi irsinin şah əsərlərindən biri elan olunub. Muğam mənalı söz və musiqinin vəhdətindən yaranan ecazkar kompozisiya, bitkin və kamil sənət əsəridir. Azərbaycanda 7 əsas, 3 köməkçi muğam var. Əsas muğamlar “Rast”, “Şur”, “Segah”, “Çahargah”, “Bayatı-Şiraz”, “Şüştər” və “Humayun”, köməkçi muğamlar isə “Şahnaz”, “Sarənc” və “2-ci növ Çahargah”dır.
Muğamlar ifaçıdan xüsusi boğaz texnikası və geniş səs diapazonu tələb edir. Muğam sənəti Azərbaycan musiqisini zənginləşdirərək, ona yeni janrlar gətirmişdir.
Üzeyir Hacıbəylinin muğam-operaları, Vaqif Mustafazadənin muğam-cazı, Aqşin Əlizadə və Nəriman Məmmədovun muğam sonataları, Fikrət Əmirov, Niyazi, Süleyman Ələsgərov, Nazim Əliverdibəyovun xor və simfonik muğamları Şərq və Qərb musiqi ənənələri əsasında meydana gələn olduqca maraqlı və nadir eksperimentlərdir.
Azərbaycanda opera sənəti keçən əsrin əvvəllərində təşəkkül tapmağa başlayıb.
Azərbaycanda opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin H.Z.Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və müsəlman Şərqinin ilk opera əsəri olan “Leyli və Məcnun”u ilə qoyulub.
Azərbaycan musiqisinin digər qolunu isə tamamilə fərqli quruluşa və ifaçılıq vərdişlərinə sahib olan aşıq sənəti təşkil edir. Kiçik bir tamaşanı xatırladan aşıq sənəti çoxşaxəli şifahi xalq yaradıcılığının bir istiqamətidir. Orada xalqın sadə istək və arzuları, sevgi və qəhrəmanlıq hissləri bədii əksini tapır. Aşıqlar həm də ən yaxşı səyyahlardır. Eldən-elə dolaşan sənətkarlar gördüklərini, eşitdiklərini, başlarına gələn ən maraqlı hadisələri nəzmə çəkərək dastanlara çeviriblər. “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Tahir və Zöhrə” və digər dastanlar da belə yaranıb.
Azərbaycan bəstəkarları, xüsusilə Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev öz yaradıcılığında aşıq musiqisinin səxavətindən dönə-dönə yararlanıblar. Azərbaycanın aşıq sənəti UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir.[:en]Everyone who listens to Azerbaijani music, reads poems and gossips, watches Azerbaijani artists’ works, and learns about such arts as painting and copper, feels in a magical world. This is not accidental. The ancient national and spiritual values of Azerbaijan, the enchantment of nature, as if it were music and art. Azerbaijani art is as colorful, rich and rich as the nature. In keeping with its ancient national-spiritual values and traditions, Azerbaijan is known today as the junction of various civilizations around the world.
Theater
The roots of theatrical art in Azerbaijan are related to the activities of the people, their livelihoods, festivals and wedding traditions. The “Kosa-Kosa” game, which forms an important episode of the “Novruz” ceremony, is a true theatrical example. Here’s a sequel plot, dramatic action, and a mask-wearing actor. Folk theater played an important role in the creation of such a professional Azerbaijani theater.
The history of professional theater in Azerbaijan dates back to 1873. At the initiative of Hasan bey Zardabi and Najaf bey Vezirov, the founder of the Azerbaijani press, on March 10, a group of amateurs made the comedy “Lankaran khan” and “Haji Kara” by Mirza Fatali Akhundov, the founder of the national drama. Thus, the foundation of the Azerbaijani theater was laid.
In addition to the masterpieces of world drama, the repertoire of the Azerbaijani theater includes Huseyn Javid, Nariman Narimanov, Abdulrahim bey Hagverdiyev, Jalil Mammadguluzadeh, Najaf bey Vazirov, Mir Jalal Pashayev, Bakhtiyar Vahabzadeh,
At present there are 23 theaters in Azerbaijan with their repertoire. The fact that Azerbaijan is a tolerant country is also reflected in the cultural life of the country, and currently there are theaters in Lezghian and Russian languages.
Film
August 2, 1898 The Azerbaijani film chronicle dates back to this date. The first film was presented to the audience by screenwriter, director, photographer and illustrator Chronicle of “Oil Fountain in Bibiheybat”, “Oil Fountain in Balakhani”, “Walking in the City Gardens”, “Caucasus Dance” and “Ilyushdin”. .
In 1916, directors Boris Svetlov and Grigori Lemberg, based on the work of writer Ibrahim bey Musabeyov, made their first full-length feature film in the Kingdom of Oil and Millions. The pair continued their creative tandem in their first full-length feature films, “Wife” and “The New Story,” which was then released on screen.
It would be worth mentioning a special aspect that increases the value of the movie “The Kingdom of Oil and Millions.” Because in this film the famous theater giants of the time were Hussein Arablinski, Mirmahnud Kazimovowski, prominent singer Jabbar Garyagdioglu and style Kurban Pirimov.
The first film of the same origin based on the operetta “Arshin mal alan” by U. Hajibeyli also appeared at that time. Attempts to screen this work in the silent phase of Azerbaijani cinema have failed. However, sound versions of the work, which appeared on screens in 1945 and 1965, were the highest-grossing film in the former Soviet Union. The film “Arshin Mal Alan”, shot in 1945, was included in the “Golden List” of the “100 favorite movies” among the many foreign films on the Soviet screen.
In 1925, the first Azerbaijani detective movie, “Replacement” (directed by Alexander Litvinov) appears on screen. As the first national filmmaker in Azerbaijan, Abbas Mirza Sharifzade made the film “Bismillah”.
Azerbaijan’s cinema has escaped silence in the midst of the widespread shooting of sound films around the world. In 1936, the first soundtrack to the Blue Sea (film directed by Boris Barnet, cameraman Michael Kirillov) appeared on the screens.
In 1956, the filmmakers first watched the film “Let It Be It” in colorful scenes. The film was filmed by director Huseyin Seyidzade and cameraman Alakattar Atakishev based on the same comedy by Uzeyir Hajibeyli, the founder of Azerbaijani professional music and national opera.
Art
In the territory of Azerbaijan Gobustan rock paintings dating from the VIII-V centuries, paintings from the beginning of the Bronze Age (3rd millennium BC) on the Ayikingqili and Perichinkyl Mountains, near the Zalxa Lake of Kalbajar, to the Gamigima rock north of Ordubad. In Gobustan alone, more than 4,000 petroglyphs, that is, rock paintings based on stone carving techniques, were discovered.
Among the ancient examples of fine arts are pottery, decorative ornaments, paintings, reliefs, sculptures, sculptures of stone and metal. Among them are Nakhchivan, Khojavand, Gadabay, Lake Urmiya, globe-shaped dishes found in the territory of Garabagh, double-shaped reindeer, bronze plates with 5 fantastic animal drawings, golden collars, golden glass, ceramic vessels with their elegance and beauty.
Decorative dishes, cups, and ornaments found in Mingachevir and Shamakhi prove the existence of glass production in Azerbaijan since ancient times. Patterns of sculpture and sculpture are widely used in the art of the Albanian period. The most perfect example of this period is the depiction of two peacock birds standing on the left and right of the sacred tree on the surface of the stone capital of the Mingachevir temple (5th-6th centuries).
Monumental wall paintings in Sheki, Shusha, Guba, Ordubad, Lahij, and other cities and settlements are closely linked to folk art traditions. The Sheki Khan Palace, as well as many areas, show the mastery of artists who lived and created the wall at that time.
Azerbaijan is enriched with ancient fine arts and architectural works that have been a part of folk art since ancient times. The Maiden Tower and Shirvanshahs Palace Complex in Baku, the architectural letter from the architect Ajami to Nakhchivan and the tombs of Yusuf ibn Küseyir, the Panahali khan’s palace in Shusha, the paintings on the wall of the Sheki khan’s palace and many others are rare.
Today, the works of Azerbaijani artists and sculptors are known and exhibited around the world. Azim Azimzade, Sattar Bahlulzade, Maral Rahmanzadeh, Tahir Salahov, Togrul Narimanbekov, Omar Eldarov and other famous artists and sculptors enrich the art of Azerbaijan. By the way, UNESCO’s announcement of 2009 as the year of Sattar Bahlulzadeh is regarded as an appreciation of Azerbaijani fine arts internationally.
Works of landscape genre creator, painter and graphic artist Sattar Bahlulzade are displayed in exhibition halls in Paris, Naples, Vienna, Havana, Berlin, Damascus, Beirut, and Baghdad.
In general, today, Victoria and Albert in London, Louvre in Paris, Washington Metro, Vienna, Rome, Berlin, Istanbul, Tehran, Cairo look at the rich museums of Tabriz, Nakhchivan, Ganja, Gazakh, Guba, Baku, Sheki and Shamakhi. examples of handmade art.
Carpets
Azerbaijani carpets have been included in the UNESCO Intangible Cultural Heritage List since November 2010. In ancient times, carpets from silk, gold, and silver threads were woven in Azerbaijan. According to archaeological materials, carpet weaving in Azerbaijan has been engaged in Bronze Age (II millennium BC). This has been reported by world historians such as Herodotus, Claudius Elian, Xenofont, and Moses Kalankatli.
Azerbaijani carpets are slippery and non-woven. Weaving carpets are divided into 8 different types: Palaz, Cecim, Lad, Kilim, Shade, Varni, Zili, Sumax.
The geography of carpet art is divided into seven schools (Guba, Absheron, Shirvan, Ganja, Gazakh, Karabakh, Tabriz). Each of them differs by its geographical location, pattern, composition, color resolution and technical specifications.
Music
The earliest information about music in Azerbaijan was derived from archaeological excavations, rock figures from Gobustan (18th-3rd millennium BC) and Gamigaya (III-I millennium BC). In Gobustan, which has become a museum in the open air, unusual “musical instruments” – stones that give a powerful sound and each with a different timbre, are still preserved today as a valuable memory.
Azerbaijani mugham was declared by UNESCO in 2003 as one of the masterpieces of the oral and intangible heritage of mankind. Mugam is a marvelous composition, a plant and a perfect work of art, inspired by the unity of meaningful words and music. There are 7 main and 3 auxiliary mughams in Azerbaijan. The main mugams are “Rast”, “Shur”, “Segah”, “Chahargah”, “Bayati-Shiraz”, “Shushtar” and “Humayun”, and auxiliary mugams “Shahnaz”, “Saranj” and “2nd type”. is.
The mugams require a special throat technique and a wide range of sound from the performer. Mugam’s art enriched Azerbaijani music and brought it new genres.
The musicians of Uzeyir Hajibeyli, the mugam and jazz singers of Vagif Mustafazadeh, the mugam sonatas of Akshin Alizadeh and Nariman Mammadov, the chorus and the symphonic singer-songwriters of the chorus and symphonic singers.
Opera art began to emerge in Azerbaijan at the beginning of the last century.
The basis of opera art in Azerbaijan was laid on January 12, 1908 by Leyli and Majnun, which was staged at Uzeyir Hajibeyli’s H.Z Tagiyev Theater and was the first Muslim Eastern opera.
Another piece of Azerbaijani music is ashug art with a completely different structure and singing skills. The ashug art, reminiscent of a small performance, is a facet of multi-faceted oral folk art. It is an artistic expression of the simple desires and wishes of the people, the feelings of love and heroism. Ashigs are also the best travelers. The artisans, who have been walking around, have transformed what they saw, heard and heard, the most interesting events. Such epics as “Abbas and Gulgaz”, “Ashig Karib”, “Original and Kerem”, “Tahir and Zohra” and others.
Azerbaijani composers, especially Uzeyir Hajibeyli and Gara Garayev, have benefited from the generosity of ashug music in their creations. Azerbaijani ashug art is included in the UNESCO Representative List of Intangible Cultural Heritage.[:ru]Каждый, кто слушает азербайджанскую музыку, читает стихи и сплетни, смотрит работы азербайджанских художников и узнает о таких искусствах, как живопись и медь, чувствует себя в волшебном мире. Это не случайно. Древние национальные и духовные ценности Азербайджана, очарование природы, как будто это музыка и искусство. Азербайджанское искусство такое же красочное, богатое и богатое, как и природа. В соответствии со своими древними национально-духовными ценностями и традициями, Азербайджан сегодня известен как соединение различных цивилизаций по всему миру.
Tеатр
Корни театрального искусства в Азербайджане связаны с деятельностью людей, их средствами к существованию, фестивалями и свадебными традициями. Игра «Коса-Коса», которая является важным эпизодом церемонии «Новруз», является настоящим театральным примером. Вот продолжение сюжета, драматическое действие и актер в маске. Народный театр сыграл важную роль в создании такого профессионального азербайджанского театра.
История профессионального театра в Азербайджане восходит к 1873 году. По инициативе основателя азербайджанской прессы Хасана бека Зардаби и Наджафа бека Везирова 10 марта группа любителей сняла комедии «Ленкорань хан» и «Гаджи Кара» Мирзы Фатали Ахундова, основателя национальной драмы. Таким образом, фундамент азербайджанского театра был заложен.
Помимо шедевров мировой драмы в репертуаре азербайджанского театра есть Гусейн Джавид, Нариман Нариманов, Абдулрахим бек Хагвердиев, Джалил Мамедгулузаде, Наджаф бек Вазиров, Мир Джалал Пашаев, Бахтияр Вахабзаде,
В настоящее время в Азербайджане имеется 23 театра с репертуаром. Тот факт, что Азербайджан является толерантной страной, также отражен в культурной жизни страны, и в настоящее время есть театры на лезгинском и русском языках.
Дерево
2 августа 1898 г. Азербайджанская кинохроника восходит к этой дате. Первый фильм был представлен зрителям сценаристом, режиссером, фотографом и иллюстратором. Хроника «Нефтяной фонтан в Бибихейбате», «Нефтяной фонтан в Балаханах», «Прогулка по городским садам», «Кавказский танец» и «Ильюшдин». ,
В 1916 году режиссеры Борис Светлов и Григорий Лемберг, основанные на творчестве писателя Ибрагима бека Мусабекова, сняли свой первый полнометражный художественный фильм в «Царстве нефти и миллионов». Пара продолжила свой творческий тандем в своих первых полнометражных художественных фильмах «Жена» и «Новая история», которые затем были выпущены на экран.
Стоит упомянуть особый аспект, который повышает ценность фильма «Королевство нефти и миллионы». Потому что в этом фильме известными театральными гигантами того времени были Хусейн Араблинский, Мирмахнуд Казимововский, выдающийся певец Джаббар Гарягдиоглу и стиль Курбан Пиримов.
Первый фильм того же происхождения по мотивам оперетты «Аршин мал алан» У. Гаджибейли также появился в то время. Попытки показать эту работу в молчаливой фазе азербайджанского кинематографа провалились. Однако звуковые версии произведения, появившиеся на экранах в 1945 и 1965 годах, были самым кассовым фильмом в бывшем Советском Союзе. Фильм «Аршин мал алан», снятый в 1945 году, был включен в «Золотой список» «100 любимых фильмов» среди многих зарубежных фильмов на советском экране.
В 1925 году на экране появляется первый азербайджанский детективный фильм «Замена» (режиссер Александр Литвинов). Будучи первым национальным кинематографистом в Азербайджане, Аббас Мирза Шарифзаде снял фильм «Бисмиллах».
Азербайджанское кино избежало молчания во время широко распространенной съемки звуковых фильмов по всему миру. В 1936 году на экраны вышел первый саундтрек к Синему морю (фильм режиссера Бориса Барнета, оператора Михаила Кириллова).
В 1956 году создатели фильма впервые посмотрели фильм «Пусть будет так» в красочных сценах. Фильм снят режиссером Гусейном Сеидзаде и оператором Алакаттаром Атакишевым по одноименной комедии Узеира Гаджибейли, основателя азербайджанской профессиональной музыки и национальной оперы.
искусство
На территории Азербайджана Наскальные рисунки Гобустана, датируемые VIII-V веками, картины начала бронзового века (III тысячелетие до н.э.) на горах Айыккили и Перичинкил, недалеко от озера Залкса в Кельбаджаре, на скале Гамигима к северу от Ордубада. Только в Гобустане было обнаружено более 4000 петроглифов, то есть наскальных рисунков, основанных на технике резьбы по камню.
К числу древних образцов изобразительного искусства относятся керамика, декоративные орнаменты, картины, рельефы, скульптуры, скульптуры из камня и металла. Среди них Нахчыван, Ходжаванд, Гадабай, Озеро Урмия, блюда в форме шара, найденные на территории Карабаха, двойные олени, бронзовые тарелки с 5 фантастическими рисунками животных, золотые ошейники, золотое стекло, керамические сосуды с их элегантностью и красотой.
Декоративные блюда, чашки и украшения, найденные в Мингячевире и Шамахах, доказывают существование стекольного производства в Азербайджане с древних времен. Узоры скульптуры и скульптуры широко используются в искусстве албанского периода. Самый совершенный пример этого периода – изображение двух птиц-павлинов, стоящих слева и справа от священного дерева на поверхности каменной столицы храма Мингячевир (V-VI века).
Монументальные настенные росписи в Шеки, Шуше, Губе, Ордубаде, Лагидже и других городах и поселках тесно связаны с традициями народного творчества. Дворец Шеки-хана, а также многие районы демонстрируют мастерство художников, которые жили и создавали стену в то время.
Азербайджан обогащен древним изобразительным искусством и архитектурными произведениями, которые были частью народного творчества с древних времен. Девичья башня и дворцовый комплекс Ширваншахов в Баку, архитектурное письмо от архитектора Аджами Нахчывану и гробницы Юсуфа ибн Кусейра, дворец Панахали хана в Шуше, картины на стене дворца Шекинского хана и многие другие встречаются редко.
Сегодня работы азербайджанских художников и скульпторов известны и выставляются по всему миру. Азим Азимзаде, Саттар Бахлулзаде, Марал Рахманзаде, Таир Салахов, Тогрул Нариманбеков, Омар Эльдаров и другие известные художники и скульпторы обогащают искусство Азербайджана. Кстати, объявление ЮНЕСКО 2009 года Годом Саттара Бахлулзаде считается признанием азербайджанского изобразительного искусства во всем мире.
Работы создателя пейзажного жанра, живописца и графика Саттара Бахлулзаде представлены в выставочных залах Парижа, Неаполя, Вены, Гаваны, Берлина, Дамаска, Бейрута и Багдада.
В общем, сегодня Виктория и Альберт в Лондоне, Лувр в Париже, Вашингтонское метро, Вена, Рим, Берлин, Стамбул, Тегеран, Каир смотрят на богатые музеи Тебриза, Нахчывана, Гянджи, Газаха, Губы, Баку, Шеки и Шамахи. примеры искусства ручной работы.
ковры
Азербайджанские ковры были включены в Список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО с ноября 2010 года. В древние времена ковры из шелковых, золотых и серебряных нитей были сотканы в Азербайджане. Согласно археологическим материалам, ковроткачество в Азербайджане было занято в бронзовом веке (II тысячелетие до нашей эры). Об этом сообщают такие мировые историки, как Геродот, Клавдий Элиан, Ксенофонт и Моисей Каланкатли.
Азербайджанские ковры скользкие и нетканые. Ткацкие ковры делятся на 8 разных типов: палаз, цецим, лад, килим, шейд, варни, зили, сумакс.
География коврового искусства делится на семь школ (Губа, Абшерон, Ширван, Гянджа, Газах, Карабах, Тебриз). Каждый из них отличается своим географическим положением, рисунком, композицией, цветовым разрешением и техническими характеристиками.
музыка
Самая ранняя информация о музыке в Азербайджане была получена из археологических раскопок, наскальных рисунков из Гобустана (XVIII-III тысячелетия до н.э.) и Гамигая (III-I тысячелетия до н.э.). В Гобустане, который стал музеем под открытым небом, необычные «музыкальные инструменты» – камни, дающие мощный звук и каждый с разным тембром, до сих пор хранятся как ценные воспоминания.
Азербайджанский мугам был объявлен ЮНЕСКО в 2003 году одним из шедевров устного и нематериального наследия человечества. Мугам – это чудесная композиция, растение и совершенное произведение искусства, вдохновленные единством значимых слов и музыки. В Азербайджане 7 основных и 3 вспомогательных мугама. Основными мугамами являются “Раст”, “Шур”, “Сегах”, “Чахарга”, “Баяти-Шираз”, “Шуштар” и “Хумаюн”, а также вспомогательные мугамы “Шахназ”, “Сарандж” и “2-й тип”. есть.
Мугамы требуют от исполнителя особой техники горла и широкого спектра звука. Искусство Мугама обогатило азербайджанскую музыку и принесло ей новые жанры.
Музыканты Узеира Гаджибейли, мугамные и джазовые певцы Вагифа Мустафазаде, мугамные сонаты Акшина Ализаде и Наримана Мамедова, хор и симфонические певцы-авторы хора и симфонических певцов.
Оперное искусство стало появляться в Азербайджане в начале прошлого века.
Основа оперного искусства в Азербайджане была заложена 12 января 1908 года Лейли и Меджнуном, которая была поставлена в Театре имени Г.З. Тагиева Узеира Гаджибейли и была первой мусульманской восточной оперой.
Еще одно произведение азербайджанской музыки – ашугское искусство с совершенно другой структурой и навыками пения. Ашугское искусство, напоминающее маленькое представление, является аспектом многогранного устного народного искусства. Это художественное выражение простых желаний и желаний людей, чувств любви и героизма. Ашиги также лучшие путешественники. Ремесленники, которые ходили вокруг, преобразили увиденное, услышанное и услышанное, самые интересные события. Такие эпопеи как «Аббас и Гульгаз», «Ашиг Кариб», «Оригинал и Керем», «Тахир и Зохра» и другие.
Азербайджанские композиторы, особенно Узеир Гаджибейли и Гара Гараев, воспользовались щедростью ашугской музыки в своих творениях. Азербайджанское ашугское искусство включено в Репрезентативный список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО.[:]
[:az]Azərbaycan musiqisini dinləyən, şer və qəzəllərini oxuyan, Azərbaycan rəssamlarının sənət əsərlərinə tamaşa edən, nəqqaşlıq, misgərlik kimi sənətkarlıq nümunələri ilə tanış olan hər bir kəs özünü sanki sehrli bir dünyada hiss edir. Bu da təsadüfi deyil. Azərbaycanın qədim milli-mənəvi dəyərləri, təbiətinin füsunkarlığı sanki musiqiyə, sənət əsərlərinə hopub. Azərbaycan incəsənəti təbiəti kimi rəngarəng, dolğun və zəngindir. Qədim milli-mənəvi dəyərləri, ənənələrini özündə yaşadan Azərbaycan bu gün dünyada müxtəlif sivilizasiyaların qovşağı kimi tanınır.
Teatr
Azərbaycanda teatr sənətinin kökləri xalqın fəaliyyəti, məişəti, şənlik və toy ənənələri ilə bağlıdır. “Novruz” mərasiminin mühüm epizodunu təşkil edən “Kosa-kosa” oyunu əsl teatr nümunəsidir. Burada ardıcıl süjet, dramatik hərəkət, həmçinin xüsusi paltar geyinən, maska taxan aktyor var. Elə professional Azərbaycan teatrının təşəkkülündə də xalq teatrı əhəmiyyətli rol oynayib.
Azərbaycanda professional teatrın tarixi 1873-cü ildən başlayır. Həmin il martın 10-da Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabi və Nəcəf bəy Vəzirovun təşəbbüsü ilə bir qrup həvəskarlardan ibarət dəstə böyük mütəfəkkir, milli dramaturgiyanın banisi Mirzə Fətəli Axundovun “Lənkəran xanın vəziri” və “Hacı Qara” komediyalarını səhnəyə hazırladılar. Bununla da Azərbaycan teatrının bünövrəsi qoyuldu.
Gələcəkdə dünya dramaturgiyasının şah əsərləri ilə yanaşı, Azərbaycan teatrının repertuarı Hüseyn Cavid, Nəriman Nərimanov, Əbdülrəhim bəy Haqverdiyev, Cəlil Məmmədquluzadə, Nəcəf bəy Vəzirov, Mir Cəlal Paşayev, Bəxtiyar Vahabzadə, Nəbi Xəzri, İlyas Əfəndiyev kimi ədəbi nəhənglərin əsərləri ilə zənginləşdi.
Hazırda Azərbaycanda öz repertuarı ilə seçilən 23 teatr var. Azərbaycanın tolerant bir ölkə olması ölkənin mədəni həyatında da özünü büruzə verir və hazırda ləzgi, rus dillərində teatrlar da fəaliyyət göstərir.
Kino
2 avqust 1898-ci il. Azərbaycan kino salnaməsi bu tarixdən başlayır. İlk kinoseansda tamaşaçılara ssenari müəllifi, rejissor, fotoqraf və nasir Aleksandr Mişonun lentə aldığı “Bibiheybətdə neft fontanı yanğını”, “Balaxanıda neft fontanı”, “Şəhər bağında xalq gəzintisi”, “Qafqaz rəqsi” xronika süjetləri və “İlişdin” adlı bədii kinosüjet təqdim olunmuşdu.
1916-cı ildə yazıçı İbrahim bəy Musabəyovun əsəri əsasında rejissorlar Boris Svetlov və Qriqori Lemberq “Neft və milyonlar səltənətində” adlı ilk tammetrajlı bədii filmi lentə almışdılar. Bu cütlük öz yaradıcılıq tandemini həmin dövrdə ekranlara çıxaran “Arvad” və “Yeni tərzdə köhnə əhvalat” ilk tammetrajlı bədii filmlərində də davam etdirmişdilər.
“Neft və milyonlar səltənətində” filminin dəyərini artıran xüsusi bir cəhəti qeyd etmək yerinə düşərdi. Çünki bu filmdə həmin dövrün məşhur teatr nəhəngləri Hüseyn Ərəblinski, Mirmahnud Kazımovski, görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlu və tarzən Qurban Pirimov çəkilmişdi.
Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettası əsasında eyniadlı ilk kinokomediya da elə bu dövrdə meydana gəlib. Azərbaycan kinosunun səssiz mərhələsində bu əsəri ekranlaşdırmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndi. Lakin əsərin 1945 və 1965-ci ildə ekranlara çıxan səsli versiyaları keçmiş Sovet məkanında ən çox kassa gəliri əldə edən film olub. 1945-ci ildə çəkilən “Arşın mal alan” filmi Sovet ekranında uzun illər nümayiş olunan xarici ölkə filmlərinin arasından “100 sevimli film” sırasında “Qızıl siyahı”ya daxil edilib.
1925-ci ildə ilk Azərbaycan detektiv filmi olan “Əvəz-əvəzə” (rejissor Aleksandr Litvinov) ekrana gəlir. Azərbaycanın ilk milli kinorejissoru kimi isə Abbas Mirzə Şərifzadə “Bismillah” filminə quruluş verib.
Dünyada səsli filmlərin çəkilişlərinin geniş vüsət aldığı dövrdə Azərbaycan kinosu da sükutdan xilas oldu. 1936-cı ildə ilk səsli “Mavi dəniz sahilində” filmi (filmin rejissoru Boris Barnet, operatoru Mixail Kirillov) ekranlara çıxdı.
1956-cı ildə kinosevərlər ilk dəfə “O olmasın, bu olsun” filmini rəngli kadrlarda izlədilər. Filmi Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin və milli operanın banisi Üzeyir Hacıbəylinin eyniadlı komediyası əsasında rejissor Hüseyn Seyidzadə, operator Əlisəttar Atakişiyev lentə almışdı.
İncəsənət
Azərbaycan ərazisində e.ə. VIII-V əsrlərdən qalmış Qobustan qayaüstü təsvirləri, Kəlbəcər rayonunun Zalxa gölü ətrafında Ayıçınqılı və Pəriçınqıl dağlarındakı Tunc dövrünün başlanğıcına (e.ə. 3-cü minillik) aid rəsmlər, Ordubad şəhərindən şimalda Gəmiqaya dağlarındakı qayaüstü rəsmlər təsviri sənətin qədimliyindən xəbər verir. Təkcə Qobustanda 4000-dən çox petroqlif, yəni daş üzərində oyma texnikası əsasında çəkilmiş qayaüstü rəsmlər aşkarlanıb.
Təsviri sənətin qədim nümunələri arasında dulusçuluq, daş və metal məmulatlarını bəzəyən dekorativ naxışlar, rəsmlər, qabartmalar (relyef təsvirlər), heykəllər üstünlük təşkil edir. Bu sırada Naxçıvan, Xocavənd, Gədəbəy, Ürmiya gölü, Qarabağ ərazisindən tapılan kürə formalı qab, ikibaşlı maral fiquru, üzərində 5 fantastik heyvan təsviri cızılmış tunc qab, aypara şəklində qızıl yaxalıq, qızıl cam, keramik qablar öz zərifliyi, bədii kamilliyi ilə göz oxşayır.
Mingəçevirdən, Şamaxıdan tapılmış dekorativ qablar, piyalələr, qadın bəzək əşyaları Azərbaycanda qədim vaxtlardan şüşə istehsalının mövcudluğunu sübuta yetirir. Həkkaklıq və heykəltəraşlıq nümunələri Albaniya dövrü sənətində geniş yayılmışdır. Bu dövrün ən kamil heykəltaraşlıq nümunəsi Mingəçevir məbədinin (5-6 əsrlər) daş kapitelinin səthində müqəddəs dirilik ağacının sol və sağında üz-üzə dayanmış iki tovuz quşunun qabartma təsviridir.
Şəki, Şuşa, Quba, Ordubad, Lahıcda, eləcə də digər şəhər və yaşayış məskənlərində saxlanılan monumental divar rəsmləri xalq yaradıcılığı ənənələri ilə sıx bağlıdır. Şəki Xan Sarayı, eləcə də bir çox bölgələrdə divar rəsmləri həmin dövrdə yaşayıb yaradan sənətkarların ustalığından xəbər verir.
Azərbaycan qədim zamanlardan bəri təsviri sənət əsərləri ilə yanaşı, xalq sənətinin bir qolu olan memarlıq əsərləri ilə də zəngindir. Bakıdakı Qız Qalası və Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi, memar Əcəminin Naxçıvanda yaratdığı Möminə xatın və Yusif ibn Küseyir türbələri, Şuşadakı Pənahəli xanın sarayı, Natəvanın evi, Şəki xanları sarayının divarındakı rəsmlər və digərləri memarlıq sənətinin nadir inciləridir.
Bu gün Azərbaycan rəssamlarının, heykəltəraşlarının əsərləri dünyada tanınır və sərgilənir. Əzim Əzimzadə, Səttar Bəhlulzadə, Maral Rəhmanzadə, Tahir Salahov, Toğrul Nərimanbəyov, Ömər Eldarov və digər tanınmış rəssam və heykəltəraşlar yaratdıqları əsərlərlə Azərbaycan sənətini zənginləşdirirlər. Yeri gəlmişkən, UNESCO-nun 2009-cu ili Səttar Bəhlulzadə ili elan etməsi beynəlxalq aləmdə Azərbaycan təsviri sənətinin təqdir olunması kimi qəbul edilir.
Müasir boyakarlıq sənətində mənzərə janrının yaradıcısı, rəssam, qrafik Səttar Bəhlulzadənin əsərləri Parisin, Neapolun, Vyananın, Havananın, Berlinin, Dəməşqin, Beyrutun, Bağdadın sərgi salonlarında nümayiş olunub.
Ümumiyyətlə, bu gün Londonun Viktoriya və Albert, Parisin Luvr, Vaşinqtonun Metropoliten, Vyananın, Romanın, Berlinin, İstanbulun, Tehranın, Qahirənin zəngin muzey kolleksiyalarına baxarkən orada Təbriz, Naxçıvan, Gəncə, Qazax, Quba, Bakı, Şəki, Şamaxı və Qarabağ ustalarının bacarıqlı əlləri ilə yaradılmış sənət nümunələrini görmək olar.
Xalçalar
Azərbaycan xalçaları 2010 –cu ilin noyabrından etibarən UNESCO-nun “Qeyri-maddi Mədəni İrs” siyahısında qorunur. Azərbaycanda hələ qədim dövrlərdə ipək, qızıl, gümüş saplardan xalçalar toxunurdu. Arxeoloji materiallara əsasən Azərbaycanda xalçaçılıqla hələ tunc dövründən (e.ə II minillik) məşğul olmuşlar. Bu barədə Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont, Musa Kalankatlı kimi dünya tarixçiləri də məlumat vermişlər.
Azərbaycan xalçaları xovlu və xovsuz olur. Xovsuz xalçalar öz toxunma üsuluna, kompozisiya quruluşuna, ornament zənginliyinə və rəng koloritinə görə bir-birindən fərqlənən 8 növə bölünür: Palaz, Cecim, Ladı, Kilim, Şəddə, Vərni, Zili, Sumax.
Xalça sənəti coğrafi mövqeyinə görə şərti olaraq 7 məktəbə (Quba, Abşeron, Şirvan, Gəncə, Qazax, Qarabağ, Təbriz) ayrılır. Bunların hər biri coğrafi mövqeyinə, naxış, kompozisiya, rəng həlli və texniki xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir.
Musiqi
Azərbaycanda musiqi haqqında ilk məlumatlar arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən bir sıra abidələr, Qobustan (e.ə. XVIII-III minilliklər) və Gəmiqaya (e.ə. III-I minilliklər) qayaüstü rəsmlərindən alınıb. Açıq səma altında muzeyə çevrilən Qobustan ərazisində qeyri-adi “çalğı alətləri”–güclü səslər verən və hər biri ayrı tembrə malik olan daşlar keçmişdən dəyərli xatirə kimi bu gün də qorunur.
Azərbaycan muğamı 2003-cü ildə UNESCO tərəfindən bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi irsinin şah əsərlərindən biri elan olunub. Muğam mənalı söz və musiqinin vəhdətindən yaranan ecazkar kompozisiya, bitkin və kamil sənət əsəridir. Azərbaycanda 7 əsas, 3 köməkçi muğam var. Əsas muğamlar “Rast”, “Şur”, “Segah”, “Çahargah”, “Bayatı-Şiraz”, “Şüştər” və “Humayun”, köməkçi muğamlar isə “Şahnaz”, “Sarənc” və “2-ci növ Çahargah”dır.
Muğamlar ifaçıdan xüsusi boğaz texnikası və geniş səs diapazonu tələb edir. Muğam sənəti Azərbaycan musiqisini zənginləşdirərək, ona yeni janrlar gətirmişdir.
Üzeyir Hacıbəylinin muğam-operaları, Vaqif Mustafazadənin muğam-cazı, Aqşin Əlizadə və Nəriman Məmmədovun muğam sonataları, Fikrət Əmirov, Niyazi, Süleyman Ələsgərov, Nazim Əliverdibəyovun xor və simfonik muğamları Şərq və Qərb musiqi ənənələri əsasında meydana gələn olduqca maraqlı və nadir eksperimentlərdir.
Azərbaycanda opera sənəti keçən əsrin əvvəllərində təşəkkül tapmağa başlayıb.
Azərbaycanda opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin H.Z.Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və müsəlman Şərqinin ilk opera əsəri olan “Leyli və Məcnun”u ilə qoyulub.
Azərbaycan musiqisinin digər qolunu isə tamamilə fərqli quruluşa və ifaçılıq vərdişlərinə sahib olan aşıq sənəti təşkil edir. Kiçik bir tamaşanı xatırladan aşıq sənəti çoxşaxəli şifahi xalq yaradıcılığının bir istiqamətidir. Orada xalqın sadə istək və arzuları, sevgi və qəhrəmanlıq hissləri bədii əksini tapır. Aşıqlar həm də ən yaxşı səyyahlardır. Eldən-elə dolaşan sənətkarlar gördüklərini, eşitdiklərini, başlarına gələn ən maraqlı hadisələri nəzmə çəkərək dastanlara çeviriblər. “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Tahir və Zöhrə” və digər dastanlar da belə yaranıb.
Azərbaycan bəstəkarları, xüsusilə Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev öz yaradıcılığında aşıq musiqisinin səxavətindən dönə-dönə yararlanıblar. Azərbaycanın aşıq sənəti UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir.